Jens Esmark

Jens Esmark
	; Jens Esmark, przed 1839
Data urodzenia	31 stycznia 1763
Data śmierci	26 stycznia 1839
Zawód, zajęcie	geolog, mineralog
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jens Esmark (ur. 31 stycznia 1763 w Houlbjerg w Århus, zm. 26 stycznia 1839) – duński geolog i mineralog, działający w Norwegii, profesor geologii na uniwersytecie w Oslo, prowadził badania nad lodowcami; wysunął tezę o zlodowaceniu Skandynawii.

Życiorys

Jens Esmark urodził się 31 stycznia 1763 w Houlbjerg w Århus w rodzinie wikarego Hansa Jørgena Esmarka (1722–1803), który naciskał, by syn został duchownym^[1]. Esmark przeciwstawił się ojcu i rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Kopenhadze, a jednym z jego nauczycieli był mineralog Morten Thrane Brünnich^[1]. W 1789 roku za namową Brünnicha wyjechał do norweskiego Kongsberga, gdzie studiował na akademii górniczej^[1]. Po ukończeniu studiów w 1791 roku wrócił do Kopenhagi, kończąc tu kolejne studia z zakresu geodezji i prawa, dzięki czemu nabył uprawnienia geodety^[1]. Po uzyskaniu stypendium, kontynuował studia mineralogiczne u Abrahama Gottloba Wernera na Akademii Górniczej we Freibergu, odbywając podróże edukacyjne m.in. po Czechach, Węgrzech, Słowacji i Śląsku^[1]^[2].

Esmark wrócił do Danii w 1797 roku, a następnie objął stanowisko asesora w urzędzie górniczym (nor. Overbergamtet) w Kongsbergu nadzorującym wydobycie m.in. srebra^[1]. W 1802 roku został wykładowcą mineralogii, fizyki i chemii na tamtejszej akademii górniczej^[1]. W 1805 roku kopalnie w Kongsbergu zaczęły przynosić straty i wkrótce zostały zamknięte. Esmark wraz z kilkoma innymi urzędnikami otrzymał prawo do wydobycia surowców na własny koszt, jednak przedsięwzięcie to nie powiodło się i zezwolenia na wydobycie cofnięto w 1815 roku^[1].

Jeszcze w 1814 roku Esmark został pierwszym norweskim profesorem geologii na nowym uniwersytecie w Christianii^[1]. Przeniesienie się Esmarka do stolicy zakończyło działalność akademii górniczej w Kongsbergu^[1].

Esmark odkrył m.in. datolit^[1] i wymyślił nazwę noryt^[2]. Jako pierwszy wysunął tezę o zlodowaceniu Skandynawii, przy czym według jego datowania, zdarzenie to zaszło w przeszłości bardziej odległej niż uważa się obecnie^[1]^[2]. Esmark wystąpił z tezą o istnieniu dużych lodowców w Norwegii, przenoszących wielkie głazy i budujących moreny, zanim Jean de Charpentier (1786–1855) rozpoczął badania nad lodowcami szwajcarskimi^[3]. Uznawał lodowce za współodpowiedzialne za powstanie fiordów norweskich^[3].

Publikacje

Wybór za Norsk biografisk leksikon^[1]:

Kurze Beschreibung einer mineralogischen Reise durch Ungarn, Siebenbürgen und den Bannat, Freiberg 1798
Note sur la Datolithe, Journal de Physique etc.,62, Paris 1806, s. 472f
Description of a new ore of Tellurium, Trans. Geol. Society, 3, London 1816, s. 413f
Reise fra Christiania til Trondhjem, 1829
Bidrag til vor Jordklodes Historie, Magazin for Naturvidenskaberne,3, 1824, s. 28–49

Odznaczenia

1832 – Królewski Order Wazów^[1]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Jens Esmark. W: Berg, Bjørn Ivar: Norsk biografisk leksikon. 2009. [dostęp 2015-01-19]. (norw.).
↑ ^a ^b ^c Jens Esmark. W: Berg, Bjørn Ivar: Store norske leksikon. 2009. [dostęp 2015-01-19]. (norw.).
↑ ^a ^b Jamie Woodward: The Ice Age: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2014, s. 47. ISBN 978-0-19-958069-9. [dostęp 2015-01-20].

[NBL-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Jens Esmark. W: Berg, Bjørn Ivar: Norsk biografisk leksikon. 2009. [dostęp 2015-01-19]. (norw.).

[SNL-2] Jens Esmark. W: Berg, Bjørn Ivar: Store norske leksikon. 2009. [dostęp 2015-01-19]. (norw.).

[Woodward47-3] Jamie Woodward: The Ice Age: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2014, s. 47. ISBN 978-0-19-958069-9. [dostęp 2015-01-20].

[1]

[2]

[3]